Khi thực hành Design Thinking, người thực hành chắc chắn sử dụng Critical Thinking. Đây là một phần không thể thiếu để đảm bảo rằng quá trình thiết kế không chỉ dựa trên trực giác hay sự sáng tạo mà còn có tính logic, khoa học, và khách quan. Critical Thinking được áp dụng xuyên suốt từng bước của Design Thinking để phân tích, đánh giá và cải tiến các kết quả.
Dưới đây là cách quá trình này diễn ra trong từng giai đoạn:
1. Empathize (Thấu cảm)
- Vai trò:
Critical Thinking được sử dụng để phân tích và đặt câu hỏi về dữ liệu thu thập từ người dùng:- Người thực hành sẽ đánh giá tính chính xác và khách quan của những gì người dùng chia sẻ.
- Phân biệt giữa triệu chứng và nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề người dùng gặp phải.
- Cách thực hiện:
Sau khi thực hiện các cuộc phỏng vấn hoặc quan sát, nhóm thực hành sẽ đặt câu hỏi:- “Người dùng thực sự muốn gì qua những câu trả lời này?”
- “Có bất kỳ giả định nào mà chúng ta đang áp dụng không, và giả định đó có chính xác không?”
2. Define (Xác định vấn đề)
- Vai trò:
Critical Thinking giúp nhóm chuyển từ dữ liệu thô sang những insight rõ ràng:- Đảm bảo rằng vấn đề được xác định là đúng vấn đề cần giải quyết.
- Loại bỏ các giả định sai lệch và tập trung vào nguyên nhân gốc rễ.
- Cách thực hiện:
- Nhóm sử dụng các công cụ như 5 Whys (5 Tại sao) để tìm nguyên nhân gốc rễ.
- Đánh giá các insights để đảm bảo chúng không chỉ dựa trên cảm xúc hay quan điểm chủ quan.
- Ví dụ:
Khi khách hàng nói họ “không thích” sản phẩm, Critical Thinking sẽ giúp nhóm hỏi: “Liệu họ không thích vì giao diện khó dùng hay vì không đáp ứng được nhu cầu thực tế?”
3. Ideate (Lên ý tưởng)
- Vai trò:
Critical Thinking hỗ trợ nhóm đánh giá và chọn lọc các ý tưởng sáng tạo:- Tránh rơi vào cạm bẫy như tư duy nhóm (groupthink) hoặc chỉ tập trung vào các ý tưởng đơn giản.
- Đặt câu hỏi xem ý tưởng có thực sự giải quyết đúng vấn đề hay không.
- Cách thực hiện:
Sau khi brainstorming, nhóm sử dụng Critical Thinking để:- Đánh giá từng ý tưởng dựa trên tính khả thi, mức độ ảnh hưởng, và tính phù hợp với người dùng.
- Đặt câu hỏi như: “Ý tưởng này có giải quyết đúng insight từ người dùng không?”, “Có rủi ro nào nếu triển khai nó không?”
4. Prototype (Tạo nguyên mẫu)
- Vai trò:
Trong giai đoạn này, Critical Thinking được dùng để đánh giá xem nguyên mẫu có đúng với mục tiêu hay không:- Phân tích xem nguyên mẫu có đủ chi tiết để thử nghiệm các giả thuyết hay không.
- Đặt câu hỏi về tính phù hợp và tính hiệu quả.
- Cách thực hiện:
Khi xây dựng nguyên mẫu, nhóm sẽ liên tục hỏi:- “Nguyên mẫu này có thể trả lời câu hỏi gì từ người dùng?”
- “Chúng ta có đang thử nghiệm quá nhiều thứ cùng lúc không?”
5. Test (Thử nghiệm)
- Vai trò:
Critical Thinking giúp đánh giá phản hồi từ người dùng một cách khách quan:- Tránh rơi vào bẫy chỉ chọn những dữ liệu khớp với mong muốn ban đầu.
- Tập trung phân tích phản hồi để tìm cách cải tiến nguyên mẫu.
- Cách thực hiện:
Sau khi thử nghiệm, nhóm sử dụng Critical Thinking để:- Đặt câu hỏi về các phản hồi: “Phản hồi này có ý nghĩa gì đối với vấn đề gốc rễ?”, “Liệu đây có phải là nhu cầu phổ biến hay chỉ là ý kiến cá nhân?”
- Xem xét cách cải tiến nguyên mẫu để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tế.
Tổng hợp: Critical Thinking và Design Thinking song hành thế nào?
- Critical Thinking đảm bảo:
- Thông tin được xử lý một cách khách quan và không thiên lệch.
- Mọi giả định đều được kiểm tra và loại bỏ nếu không hợp lý.
- Giải pháp được phát triển có cơ sở thực tế, không chỉ dựa trên cảm hứng sáng tạo.
- Design Thinking được hỗ trợ bởi:
- Sự phân tích sâu sắc trong từng bước.
- Các giải pháp được kiểm tra và cải tiến liên tục, dựa trên dữ liệu thực tế.
- Quá trình sáng tạo trở nên có hệ thống và chặt chẽ hơn.
Ví dụ thực tế:
Khi phát triển một ứng dụng hỗ trợ sức khỏe, nhóm thực hành Design Thinking nhận thấy người dùng không thường xuyên sử dụng ứng dụng.
- Critical Thinking trong Empathize: Phân tích phỏng vấn để tìm nguyên nhân, nhận ra rằng ứng dụng quá phức tạp.
- Critical Thinking trong Define: Xác định vấn đề chính là giao diện không thân thiện, chứ không phải thiếu tính năng.
- Critical Thinking trong Ideate và Prototype: Đánh giá và thử nghiệm các ý tưởng như tạo giao diện đơn giản hơn, với ưu tiên là dễ dùng cho người lớn tuổi.
Kết quả là sản phẩm cuối cùng vừa sáng tạo, vừa dựa trên phân tích khoa học và phù hợp với nhu cầu thực tế.
