LỆCH CHUẨN TÍCH CỰC, ban đã biết đến phương pháp này?
Tôi cũng chỉ mới biết đến phương pháp này khi biên dịch 1 cuốn sách về kỹ thuật Reframing. Và “lệch chuẩn tích cực” được giới thiệu trong chiến lược giải quyết vấn đề “kiểm tra những điểm sáng”. Tôi lần theo khái niệm này thì biết đến cuốn sách “The Power of Positive Deviance” như hình bên dưới. Điểm đặc biệt là phương pháp này lại được triển khai thử nghiệm ở Việt Nam vào những năm 1990 bởi 1 nhóm chuyên gia người Mỹ, sau đó chính nhóm chuyên gia này đã lan tỏa kỹ thuật phương pháp LỆCH CHUẨN TÍCH CỰC ra khắp thế giới để giải quyết hiệu quả rất nhiều vấn đề xã hội, giáo dục, y tế…
Mời bạn xem phần câu chuyện ở Việt Nam được đề cập trong cuốn sách này!
Trong cuốn sách “The Power of Positive Deviance”, một trong những ví dụ điển hình và nổi bật nhất về việc ứng dụng phương pháp lệch chuẩn tích cực (Positive Deviance) là câu chuyện thành công tại Việt Nam trong việc giải quyết vấn đề suy dinh dưỡng ở trẻ em. Đây là một câu chuyện thực tế về cách tiếp cận sáng tạo này đã mang lại thay đổi bền vững cho cộng đồng nghèo.
Bối cảnh
Vào những năm 1990, vấn đề suy dinh dưỡng trẻ em là một thách thức lớn tại nhiều vùng nông thôn Việt Nam. Một tỷ lệ đáng kể trẻ em bị suy dinh dưỡng, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và phát triển thể chất. Mặc dù nhiều tổ chức quốc tế và chính phủ đã triển khai các chương trình hỗ trợ và cung cấp thực phẩm, nhưng các nỗ lực này vẫn chưa đem lại kết quả bền vững.
Jerry Sternin, cùng với tổ chức Save the Children, đã được giao nhiệm vụ giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng ở tỉnh Thanh Hóa, một trong những khu vực nghèo nhất Việt Nam. Tuy nhiên, thay vì sử dụng cách tiếp cận truyền thống từ trên xuống, Jerry Sternin đã chọn cách tiếp cận khác biệt dựa trên phương pháp lệch chuẩn tích cực.
Phương pháp tiếp cận lệch chuẩn tích cực
Thay vì nhập khẩu các giải pháp hoặc dựa vào nguồn tài trợ lớn, Sternin tập trung vào việc khám phá những “lệch chuẩn tích cực”—những gia đình nghèo nhưng có con cái khỏe mạnh và không bị suy dinh dưỡng trong cùng một cộng đồng.
Các bước mà nhóm đã thực hiện như sau:
- Xác định hành vi lệch chuẩn tích cực: Nhóm nghiên cứu đi vào các ngôi làng và bắt đầu điều tra xem có bất kỳ gia đình nào, dù cũng sống trong điều kiện khó khăn tương tự như các gia đình khác, nhưng con cái của họ lại phát triển khỏe mạnh. Họ phát hiện ra rằng, có một số ít các gia đình đã tự mình tìm ra cách nuôi dưỡng con cái tốt hơn so với phần lớn cộng đồng.
- Quan sát và học hỏi từ các gia đình thành công: Nhóm nghiên cứu nhận thấy các gia đình này không có tài nguyên nhiều hơn những gia đình khác, nhưng họ đã có những hành vi khác biệt. Ví dụ, họ thường thu thập thêm các loại thực phẩm sẵn có nhưng ít được sử dụng như tôm, cua, ốc hoặc các loại rau dại, và bổ sung vào khẩu phần ăn của trẻ. Ngoài ra, họ còn chia khẩu phần ăn ra nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì chỉ cho trẻ ăn 2-3 bữa chính như thông thường.
- Nhân rộng hành vi tích cực: Sau khi xác định các hành vi “lệch chuẩn tích cực”, nhóm của Sternin tổ chức các buổi hướng dẫn thực hành tại chỗ cho các bà mẹ. Các bà mẹ từ các gia đình có trẻ em bị suy dinh dưỡng được tham gia vào quá trình nấu ăn và học hỏi trực tiếp từ những gia đình đã thành công. Thay vì chỉ nghe lý thuyết, họ thực sự trải nghiệm và áp dụng những cách làm mới.
- Thay đổi từ cộng đồng: Điều quan trọng của phương pháp này là thay đổi không đến từ chuyên gia bên ngoài mà xuất phát từ chính cộng đồng. Các gia đình thành công là những người chia sẻ kiến thức và kỹ năng với những gia đình khác, giúp tạo ra sự lan tỏa tích cực và bền vững.
Kết quả
Kết quả của việc áp dụng phương pháp lệch chuẩn tích cực ở Thanh Hóa rất đáng khích lệ. Trong vòng 6 tháng, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em trong các cộng đồng tham gia giảm mạnh. Quan trọng hơn, những thay đổi này được duy trì ngay cả sau khi nhóm của Sternin rời khỏi khu vực, bởi cộng đồng đã tiếp nhận và lan tỏa các hành vi tích cực này.
Bài học rút ra
- Giải pháp từ bên trong cộng đồng: Phương pháp lệch chuẩn tích cực cho thấy rằng giải pháp hiệu quả không nhất thiết phải đến từ các chuyên gia hoặc nguồn lực bên ngoài, mà có thể đã tồn tại ngay trong cộng đồng. Quan trọng là phát hiện và nhân rộng các hành vi hiệu quả.
- Học hỏi từ thành công thay vì tập trung vào thất bại: Thay vì chỉ cố gắng tìm hiểu lý do tại sao trẻ bị suy dinh dưỡng, nhóm nghiên cứu tập trung vào việc tìm kiếm và học hỏi từ những gia đình thành công. Đây là một sự thay đổi căn bản trong tư duy, giúp họ phát hiện ra những hành vi có thể mang lại thay đổi tích cực.
- Thực hành trực tiếp và tương tác: Phương pháp này thành công một phần lớn là nhờ vào việc thực hành trực tiếp. Các bà mẹ không chỉ được hướng dẫn mà còn được tham gia vào quá trình nấu ăn và chăm sóc con cái theo những cách mới. Điều này giúp đảm bảo rằng họ thực sự hiểu và có thể áp dụng những hành vi này vào cuộc sống hàng ngày.
- Sự bền vững của giải pháp: Một trong những thành tựu lớn nhất của phương pháp lệch chuẩn tích cực là sự thay đổi bền vững. Vì giải pháp được hình thành và phát triển từ chính cộng đồng, nên ngay cả khi không có sự hỗ trợ từ bên ngoài, cộng đồng vẫn có thể tiếp tục duy trì các hành vi tích cực.
Kết luận
Câu chuyện về việc áp dụng lệch chuẩn tích cực để giải quyết vấn đề suy dinh dưỡng ở trẻ em Việt Nam là một minh chứng mạnh mẽ cho sức mạnh của việc khai thác các giải pháp đã tồn tại trong cộng đồng. Phương pháp này không chỉ mang lại kết quả tích cực mà còn tạo ra sự thay đổi bền vững và sâu rộng, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho các gia đình nghèo. Việc nhìn nhận các hành vi tích cực và nhân rộng chúng từ bên trong cộng đồng đã giúp tạo ra một mô hình thay đổi thành công, có thể áp dụng trong nhiều bối cảnh khác nhau trên thế giới.